Regeringen wereldwijd nemen hun toevlucht tot bezuinigingsmaatregelen om de crises waarmee de aarde kampt het hoofd te bieden. Maar de verontwaardiging van velen over de ongelijkheid wordt daardoor steeds groter, schrijven analisten Isabel Ortiz en Sara Burke nu wereldleiders verzamelen blazen in Davos in de Zwitserse Alpen. “De protesten zullen toenemen, want de eisen van de burgers zijn legitiem.”
Vanaf maandag zitten de wereldleiders in Davos bijeen om er te praten over een samenwerking om meerdere crises het hoofd te bieden – van covid-19 en de escalerende inflatie tot de vertraagde economische groei, schulden en klimaatschokken.
Nog maar drie maanden geleden kwamen de ministers van Financiën om dezelfde reden bijeen in Washington DC. De sfeer was grimmig. Er heerste een grote behoefte aan ambitieuze maatregelen, maar tot echte afspraken kwam het niet. Dit toont de broosheid van het multilateralisme en de internationale samenwerking aan.
En erger: beleidsmakers nemen steeds meer – op advies van het Internationaal Monetair Fonds – hun toevlucht tot oud, mislukt en regressief beleid zoals bezuinigingen (nu “budgettaire terughoudendheid” of “fiscale consolidatie” genoemd), in plaats van de broodnodige initiatieven te nemen op vlak van vennootschaps-/vermogensbelasting en schuldvermindering, om zo een rechtvaardig herstel voor iedereen te waarborgen.
In een recent rapport wordt gewaarschuwd voor de gevaren van zo’n post-pandemische bezuinigingsgolf, die veel voorbariger en sterker is dan de golf die tien jaar geleden volgde op de wereldwijde financiële crisis. Terwijl regeringen in 2021 begonnen te snijden in de overheidsuitgaven, wordt dit jaar in 143 landen een tsunami van bezuinigingen verwacht, die meer dan 6,7 miljard mensen of 85 procent van de wereldbevolking zal treffen.
Bezuinigingen treffen vooral vrouwen
Uit een analyse van de bezuinigingsmaatregelen die regeringen wereldwijd in overweging nemen of al uitvoeren, blijkt dat deze aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor mensen, vooral voor vrouwen.
Beleid dat gericht is op besparen treft onder meer sociale bescherming, waarbij kwetsbare bevolkingsgroepen die steun nodig hebben worden uitgesloten door te snijden in programma’s voor gezinnen, ouderen en mensen met een beperking (in 120 landen). Dat geldt ook voor snijden in of het plafonneren van de lonen in de publieke sector, zoals minder aanwervingen en het verminderen van de salarissen van ambtenaren, met inbegrip van eerstelijnswerkers zoals leraren en gezondheidswerkers (in 91 landen); het afschaffen van subsidies (in 80 landen); de privatisering van overheidsdiensten of de hervorming van staatsbedrijven in domeinen als het openbaar vervoer, energie, water; de hervorming van pensioenen, wat resulteert in lagere inkomens voor ouderen (in 74 landen); arbeidshervormingen (in 60 landen); het verlagen van socialezekerheidsbijdragen van werkgevers, waardoor de sociale zekerheid onhoudbaar wordt (in 47 landen); en zelfs snijden in gezondheidsuitgaven, niettegenstaande covid-19 nog niet voorbij is.
Burgerprotest
Bezuinigingen en het menselijk leed dat ze veroorzaken zijn te vermijden, er zijn immers alternatieven. Zo zijn er ten minste negen financieringsmogelijkheden, die zelfs in de armste landen beschikbaar zijn en volledig worden onderschreven door de VN en de internationale financiële instellingen. Het gaat van de verhoging van progressieve belastingen tot schuldvermindering. Beleidsmakers moeten deze echt gaan onderzoeken. In veel landen worden deze maatregelen al toegepast.
De afgelopen jaren hebben burgers overal ter wereld geprotesteerd tegen de bezuinigingen. Uit een recente studie over wereldwijde protesten blijkt dat bijna 1500 protesten in de periode 2006-2020 tegen bezuinigingen gericht waren. Burgers eisen onder meer betere openbare diensten, sociale bescherming, banen met fatsoenlijke lonen, belasting- en fiscale rechtvaardigheid, een rechtvaardige verdeling van land en een betere levensstandaard. We zagen ook opstanden tegen pensioenhervormingen, tegen de hoge voedsel- en energieprijzen, en de toegenomen kostprijs van levensonderhoud.
Vaak gaf het protest uiting aan de verontwaardiging van mensen over de grote ongelijkheid. Het idee van de “one percenters” dat tien jaar geleden opdook tijdens protesten tegen de financiële crisis van 2008, heeft zich over de hele wereld verspreid. Het voedt het ongenoegen tegen elites en bedrijven die het overheidsbeleid in hun voordeel manipuleren, terwijl de meerderheid van de burgers nog steeds een lage levensstandaard heeft, die nu nog meer onder druk komt door de bezuinigingen.
Laten we niet vergeten dat honderden miljarden dollars werden besteed aan de steun aan bedrijven tijdens de pandemie en aan militaire uitgaven. Nu worden de mensen gevraagd om bezuinigingen te verdragen, op een moment dat ze lijden onder de levensduurte. De start van de bijeenkomst van 2023 in Davos zal gepaard gaan met nieuwe protesten en eisen om de rijken te belasten.
Tenzij beleidsmakers van koers veranderen, moeten we niet verbaasd zijn over toenemend protest wereldwijd.
Demonstraties op straat zullen waarschijnlijk toenemen als de regeringen de eisen van de mensen blijven negeren, en als ze blijven volharden in de uitvoering van bezuinigingsmaatregelen.
Regeringen moeten luisteren naar de eisen van burgers die terecht protesteren tegen de ontzegging van sociale, economische en burgerrechten. Van banen, openbare dienstverlening en sociale zekerheid, tot belasting- en klimaatrechtvaardigheid: de meeste eisen van de demonstranten zijn volledig in overeenstemming met de eisen van de Verenigde Naties en met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het zijn legitieme eisen, en leiders en beleidsmakers zullen alleen maar meer onrust veroorzaken als ze daaraan geen gevolg geven.
_
Isabel Ortiz is directeur van het Global Social Justice Program bij het Joseph Stiglitz’s Initiative for Policy Dialogue aan Columbia University en voormalig directeur bij de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en Unicef.
Sara Burke is senior beleidsanalist bij de Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) in New York.
