[ update ] De regering is bang dat er te veel zonnepanelen komen en dat daarmee de kosten voor het salderen uit de hand gaan lopen. Ook zouden bezitters van zonnepanelen te veel voordelen krijgen. Daarom wil ze het salderen afschaffen. Maar dat is en blijft een gedachtenkronkel.
De actualiteit:
Dinsdag 17 januari debatteert de Tweede Kamer over de afbouw van de salderingsregeling. Organisaties, waaronder de Consumentenbond, maken zich zorgen dat salderen afschaffen te snel gaat. Dat komt mede doordat de minister uitgaat van foutieve aannames. Die gaat er ten onrechte van uit dat salderen te duur is, maar dat argument wordt hieronder weerlegd. Ook gaat de minister er ten onrechte vanuit dat zonnepanelen kopen en installeren steeds goedkoper wordt, waardoor minder stimulans nodig zou zijn. Maar in werkelijkheid schommelen de materiaalprijzen voor zonnepanelen en stijgen de arbeidskosten.
‘Salderen maakt het voor consumenten aantrekkelijk om te investeren in zonnepanelen en daarmee dragen ze bij aan de zo noodzakelijke energietransitie’, aldus Sandra Molenaar, directeur Consumentenbond.‘ De kosten wegen daarbij op tegen de baten. Het sluit ook aan bij de wens van de overheid om panelen vooral op daken te leggen in plaats van op (landbouw)grond. En zonder salderen komt verduurzaming bij huurwoningen veel minder goed van de grond.’
Reële terugleververgoeding
Als de regeling wordt afgebouwd, dan moet het voor consumenten rendabel blijven om in zonnepanelen te investeren. Dat kan als consumenten een reële vergoeding krijgen voor de overtollige stroom die zij leveren aan het elektriciteitsnet. Molenaar: ‘De overheid moet dat wettelijk vastleggen, dat kun je niet aan de markt overlaten. We zien nu dat sommige leveranciers slechts een schamele 7% van de kale stroomprijs betalen voor teruggeleverde stroom.
Maximum vergoeding onwenselijk
Minister Jetten (Energie en Klimaat) heeft al aangegeven dat de vergoeding minimaal 80% zou moeten zijn. Maar om de energiebranche na salderen afschaffen tegemoet te komen, wil Jetten ook nadenken over een maximum aan dat minimumtarief. ‘Raar en onwenselijk’, vindt Molenaar. ‘Daarmee zijn we terug bij af. Er wordt gepraat over een maximum van €0,10. Als de kale prijs dan €0,40 is komt dat neer op een vergoeding van 25% van het kale leveringstarief. Zo stelt die garantie van minimaal 80% natuurlijk helemaal niets voor.’
De vergoeding wordt vastgelegd in regelgeving die tegelijk met de nieuwe Energiewet vanaf 2025 gaat gelden. De Consumentenbond pleit er echter voor om die minimumvergoeding nu al af te dwingen bij de leveranciers.
Zonnepanelen op het dak een enorm succes
Volgens Independer heeft eén op de vijf woningen al zonnepanelen. Het gaat in totaal om bijna 3 miljoen woningen van de 7,5 miljoen woningen in totaal. Dat lijkt nog vèr af van de 100 %, maar bij nadere beschouwing van de cijfers is het toch best wel veel. In stedelijke gebieden is het weliswaar maar 1 op de 25, maar in buitengebieden al 1 op de 3. Dat is nogal logisch en komt door het type huizen. Vrijstaande woningen en rijtjeshuizen hebben gewoon meer dakruimte dan flats en appartementen. Bovendien zijn de 4,2 miljoen eigen woningbezitters meer geneigd te investeren dan de 3.2 miljoen huurders. Die 3 miljoen betekent dus eigenlijk dat bijna 75 % van het aantal eigen woningen al PV zonnepanelen heeft. Dit succes is voor een belangrijk deel te danken aan de salderingsregeling (het wegstrepen van de terug geleverde kWh tegen een gelijke hoeveelheid geleverde KWh.) en voor de rest aan de steeds lagere prijs van PV panelen.
Salderen afschaffen omdat het te duur is? Onzin
De regering is bang dat het er nog veel meer zullen worden en dat daarmee de kosten voor het salderen uit de hand gaan lopen. Daarom wil ze salderen afschaffen. “Tenslotte moeten we wel kunnen blijven BBQen” zei Rutte ooit. Ofwel, klimaatbeleid is leuk, maar het mag ons niet te veel kosten. Gezien de bovenstaande cijfers over het aantal eigen woningen is die angst dus ongegrond. Als er 4 miljoen woningen met panelen komen is dat waarschijnlijk het maximum haalbare.
De regering Rutte is ook bang dan mensen met PV op het dak te veel voordelen krijgen. Dat is de vreemdste gedachtenkronkel ooit want huishoudens betalen door de verschillende belastingen en toeslagen voor hun energie vele malen meer dan bedrijven. Nu het gas opeens veel duurder is geworden blijkt er zelfs energie armoede te ontstaan en heeft de regering de algemene vrijstelling voor energiebelasting drastisch opgetrokken met €500 per aansluiting. Dat betekent een vermindering van de belasting inkomsten met ruim 3 miljard en dat is veel meer dan de saldering ooit zal gaan kosten.
De warmtepomp komt er aan en de elektrische auto is al onderweg
Wat wel kan gebeuren, is dat het aantal PV panelen per woning de komende jaren nog aanzienlijk groter zal gaan worden. Dat is omdat tot nu toe mensen alleen het normale elektriciteitsverbruik wilden compenseren met PV. Vaak zie je een groot dakoppervlak met slechts een stuk of zes paneeltjes. In één keer het dak volleggen doen er maar weinig want als je per jaar meer stroom terug levert dan gebruikt , wordt er voor het surplus niet gesaldeerd en levert dat maar weinig op. Naarmate meer mensen warmtepompen gaan gebruiken voor de verwarming en meer mensen een elektrische auto met eigen laadpaal zullen krijgen, zal het stroomverbruik echter aanzienlijk groter worden.
De warmtepomp gebruikt de stroom vooral in de vier wintermaanden, terwijl PV panelen vooral in de vier zomermaanden leveren. Door de salderingsregeling draait de warmtepomp dan via een tijdelijke omweg over het net als het ware toch op de stroom van de panelen en dat is erg gunstig voor de gebruiker en voor het klimaat. Salderen afschaffen maakt het financiële plaatje voor de combinatie van warmtepomp met PV panelen minder aantrekkelijk.
De gasprijzen zetten alle kostenplaatjes op z’n kop
Het kostenplaatje is natuurlijk ook sterk afhankelijk van de gasprijzen. Om 1500 m3 gasgebruik te vervangen door een warmtepomp, moet je rekenen op bijna 4000 kWh extra stroomverbruik. Je zou al kiet spelen als de stroom (alle belastingen en heffingen inbegrepen) €0,25 per kWh kost en het gas €0,70 per m3. Maar je wilt ook de investering in niet al te lange tijd kunnen terugverdienen. De aanschaf van warmtepompen wordt weliswaar stevig gesubsidieerd, maar dan nog. De kosten variëren per woning en liggen tussen €5000 en €15.000. Daardoor wordt het kostenplaatje eigenlijk pas leuk bij een gasprijs vanaf €1,40/m3. Dat punt is inmiddels al lang gepasseerd al weet geen mens of dat van korte of lange duur zal zijn. Het kostenplaatje van een investering maak je voor een periode van 20 jaar of meer. Bij onzekerheid over de gasprijzen op langere termijn is de bereidheid om te investeren niet zo groot
Zonnestroom is goedkoper, mits je het kunt gebruiken
Wil je het extra stroomverbruik voor de warmtepomp zelf met PV opwekken, betekent dat wel nog een extra investering van ongeveer €5000. Wat de stroom dan kost hangt af van de rekenmethode. Bij een terugbetaling in een redelijke termijn van 6 jaar kom je dan per kWh goedkoper uit, maar veel minder dan €0.20 zal het in de eerste 6 jaar niet worden. Smeer je alle kosten uit over de volle 20 jaar en reken je met 4 % rente dan kom je uit op € 0,075 per kWh. Het zou dus financieel gezien altijd interessant zijn als je die stroom van de eigen PV ook daadwerkelijk voor je warmtepomp zou kunnen gebruiken. Helaas gaat dat niet maar dankzij de saldering is dat geen probleem en is de investering in de warmtepomp haast altijd financieel aantrekkelijk.
Saldering afschaffen en maar €0,10 per terug geleverde kWh vergoeden, terwijl je minstens €0,25 per kWh voor de levering moet betalen, maakt het anders. Je moet dan dus rekenen met €0,15 per kWh voor de extra levering plus de kosten voor je eigen PV stroom. Het voordeel van eigen PV voor de warmtepomp valt dan volledig weg.
Subsidie geven voor isolatie en warmtepompen en korting geven op de energiebelasting aan de ene kant en tegelijk de saldering afschaffen is dus nogal tegenstrijdig.
Energie opslag voor overbrugging van de seizoenen?
Is dit probleem op te lossen met een huisaccu? 4000 kWh in een accu opslaan gedurende een half jaar, vergt een investering van minstens €800.000. Dat doet natuurlijk niemand, zelfs niet als de accu’s nog tien keer zo goedkoop worden.
De kosten van het salderen compenseren is een fluitje van een cent
Door het salderen verliest de overheid inkomsten. Stel dat over enkele jaren 4 miljoen woningen een warmtepomp en PV panelen hebben die in de zomer voldoende stroom leveren voor het gebruik van de warmtepomp in de winter dan gaat het om 16 miljard kWh die wordt gesaldeerd. Bij de tarieven van 2022 betekent dat 7 cent per kWh energiebelasting en opslag duurzame energie plus ongeveer 5 cent BTW. Omdat bij terug levering weer opnieuw BTW wordt afgedragen zal het in totaal ongeveer €0,10 per kWh zijn. De overheid kan dus maximaal 1,6 miljard mislopen. Dat lijkt veel maar is voor de rijksbegroting een fluitje van een cent en kan gemakkelijk gecompenseerd worden. Bovendien zouden we daarmee 6 miljard m3 minder aardgas nodig hebben en daarmee geen import uit Rusland meer nodig hebben. Mij dunkt is dat wel iets waard.
Eén mogelijkheid om de vermindering van inkomsten te compenseren is om de algemene belastingvermindering per woning weer te verlagen. Deze bedraagt in 2022 € 825 per jaar en was tot 2019 slechts € 310 Als die weer met €220 verlaagd wordt is het verlies van het Rijk door het salderen volledig gecompenseerd. Deze generieke belastingvermindering is beslist geen stimulans voor verduurzaming en was bedoeld om de energiearmoede te verzachten, maar dat kan ook worden beperkt tot de huishoudens die het echt nodig hebben
Compensatie kan ook door een geringe verhoging van de energiebelasting voor grootgebruikers. Dit gebruik bedraagt in totaal ongeveer 110 miljard kWh dus met 1,5 cent per kWh is het bedrag van 1,6 miljard ook gecompenseerd. Het is trouwens hoog nodig om het energiegebruik van de grootverbruikers wat zwaarder te belasten en daarmee een schandalige onrechtvaardige ongelijkheid op te heffen. Alleen al de SDE subsidie van 3 miljard per jaar voor grote PV installaties staat in schril contrast met het plan om de saldering af te schaffen. Overigens is deze subsidie een aanvulling op het verschil tussen de kosten en de besparingen. Besparingen ontstaan door een combinatie van eigen gebruik en levering aan het net. Het bedrag wordt jaarlijks bijgesteld en omdat de energie duurder is geworden, zijn de besparingen groter en kan de subsidie om het tekort aan te vullen minder.
Een derde hele gemakkelijke manier om te compenseren is af te zien van de idiotie van kerncentrales. Dat scheelt € 5 miljard uit het klimaatfonds en betreft volledig weggegooid geld. Kernenergie maakt in Nederland geen schijn van kans. Niemand wil zo’n ding in de achtertuin, er is te weinig koelwater, we weten geen raad met het nucleaire afval, we maken ons afhankelijk van Russisch Uranium, het is schreeuwend duur en het kan niet snel genoeg gebouwd worden.
Ten slotte is het ook denkbaar dat de woekerwinsten van Shell (16 miljard in het afgelopen kwartaal) en andere olieboeren worden afgeroomd. Omdat onze belastingdienst het graag zo ingewikkeld mogelijk maakt, zouden we ook alle vier de compenserende maatregelen kunnen invoeren en heeft niemand er pijn van in de buik.
Eigenlijk is er dus helemaal geen goede financiële reden om de saldering af te schaffen.
Het probleem van de piekbelasting
Is er dan nog een andere en betere reden om het salderen af te schaffen.?
Bij zonnig weer in de zomer zouden alle PV panelen een enorme piekbelasting op het net geven. De netwerken van de beheerders zoals Liander en Enexis kunnen dat niet verwerken. Op dit moment wordt maar de helft van de zonnestroom door PV op woningen geproduceerd. De rest komt van grotere installaties en die doen niet mee aan de saldering. Dit probleem van de piekbelasting is voor het deel van de productie op woningen wel op te lossen met een heleboel accu’s. Het kan met thuisbatterijen en het kan met de accu’s van elektrische auto’s.
Indien er over een paar jaar 4 miljoen woningen zijn met PV en warmtepompen en de totale piekproductie per woning dan PV 8000 Wattpiek bedraagt (de capaciteit voor normaal gebruik plus het gebruik van de warmtepomp) en deze voor 4 miljoen woningen gedurende 4 uur moet worden opgeslagen hebben we een opslagcapaciteit van 128 miljoen KWh nodig. Per woning heb je dan een thuisbatterij voor 32 KWh nodig. Dat kost per woning minstens € 25.000. Ik denk niet dat dat zal gaan gebeuren.
Gebruiken we daarvoor 20 KWh per elektrische auto met een accupakket van 60 KWh dan zijn er 6,5 miljoen van die auto’s nodig. Gezien de groeiende verkoop zal dit aantal al in minder dan 10 jaar in Nederland ergens aan een laadpaal staan. Het bidirectioneel laden van auto’s komt er sowieso.
Binnen een niet al te lange termijn kunnen we ook de piekbelasting voorkomen door tijdens de piekuren stroom in waterstof om te zetten. Dat kan niet voor afzonderlijke woningen maar wel voor de stroom uit PV zonneparken en windturbines en is een goede methode zijn om het gebruik beter af te stemmen op de productie.
Er is dus eigenlijk helemaal geen goede reden om het salderen af te schaffen.
We gaan stikken in de administratieve rompslomp
Er zijn goede redenen om de saldering gewoon te handhaven. Ten eerste om de overgang van gas naar warmtepompen en naar elektrisch rijden verder te blijven stimuleren en ten tweede vanwege de vrijwel ondoenlijke administratie die de energieleveranciers en de overheid te verwerken zullen krijgen. De belastingdienst heeft die capaciteit helemaal niet en de energieleveranciers zitten er ook niet op te wachten.
Han Blok
