Het verschil tussen de uitstoot van rijken en armen in landen zelf is nu groter dan de verschillen in uitstoot tussen landen, zo blijkt uit nieuwe gegevens. Die bewijzen opnieuw dat de kloof tussen de vervuilende elite van rijken over de hele wereld en de relatief lage emissies onder de rest van de bevolking verder toeneemt.
Uit de analyse blijkt ook dat er genoeg ruimte is voor de armsten in de wereld om hun uitstoot van broeikasgassen te verhogen als dat nodig is om welvaart te bereiken, als de uitstoot van rijken wereldwijd – ook in ontwikkelingslanden – vermindert.
Groeiende kloof
De groeiende kloof heeft ingrijpende gevolgen voor klimaatmaatregelen, omdat het aantoont dat mensen met lage inkomens in ontwikkelde landen minder bijdragen aan de klimaatcrisis, terwijl rijke mensen in ontwikkelingslanden een veel grotere koolstofvoetafdruk hebben dan eerder werd erkend.
In een rapport getiteld Climate Inequality Report 2023 ontleden economen van het World Inequality Lab waar de koolstofuitstoot momenteel vandaan komt. Het World Inequality Lab wordt mede geleid door de invloedrijke econoom Thomas Piketty, de auteur van Capital in the Twenty-first Century. Zijn boek heeft bijgedragen tot de popularisering van het idee van “de 1%”, een wereldwijde groep met hoge inkomens waarvan de belangen door de huidige economische systemen worden bevorderd.
Uit het rapport blijkt dat de consumptie- en investeringspatronen van een relatief kleine groep van de bevolking direct of indirect onevenredig bijdragen tot de uitstoot van broeikasgassen. Terwijl de ongelijkheden in de uitstoot tussen landen groot blijven, wordt de totale ongelijkheid in de mondiale uitstoot volgens sommige indicatoren nu vooral verklaard door ongelijkheden binnen landen.
Uit het rapport blijkt ook dat overzeese klimaathulp – een belangrijk aandachtspunt bij de recente klimaatonderhandelingen in Cop27 – weliswaar nodig is om de ontwikkelingslanden te helpen hun uitstoot te verminderen, maar dat dit niet voldoende is en dat de ontwikkelingslanden ook hun binnenlandse belastingstelsel moeten hervormen om de rijken meer te herverdelen.
Hogere belastingen voor de rijken
De auteurs suggereren dat belastingen op overwinsten kunnen bijdragen aan de financiering van koolstofarme investeringen.
Peter Newell, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit van Sussex, die zich uitvoerig met de vervuilende elite heeft beziggehouden en niet bij het rapport betrokken was, zei dat het rapport aantoonde dat consumptiepatronen moeten veranderen om de klimaatcrisis aan te pakken.
“Consumptiepatronen en investeringen van de vervuilerselite, die deze ongelijke bijdragen aan de klimaatverandering veroorzaken, moeten respectievelijk worden verminderd en omgebogen. Dit is een enorme uitdaging.”
Maar hij voegde eraan toe dat het rapport ook liet zien hoe armoede wereldwijd kan worden aangepakt zonder de totale uitstoot van broeikasgassen te verhogen. Dat is een belangrijk punt aangezien de wereld de uitstoot tegen 2030 met ongeveer de helft moet verminderen om de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C boven het pre-industriële niveau.
Armoede opheffen brengt klimaat niet in gevaar, gedrag van de rijken wel
Newell vertelde The Guardian: “Het rapport toont aan dat het aanpakken van wereldwijde armoede de mondiale koolstofbudgetten niet zal overschrijden, zoals vaak wordt beweerd. Het niet aanpakken van de macht en de privileges van de vervuilende elite wel. Deze hangen met elkaar samen omdat het verminderen van het koolstofverbruik aan de top ruimte kan vrijmaken om mensen uit de armoede te halen.”
De oplossingen, zei hij, liggen in het veranderen van het overheidsbeleid om de vervuilende elite aan te pakken, en een meer rechtvaardige – en efficiënte – aanpak van emissiereducties te bedenken.
“Combinaties van progressieve belastingen, ook op sterk vervuilende activiteiten, en de herschikking van subsidies voor fossiele brandstoffen kunnen de welvaartsstaat helpen versterken en sociale bescherming bieden om sommige van deze kloven te helpen overbruggen”, zei hij.
Vorig jaar bleek uit een paper van het PIK Potsdam Institute for Climate Research, mede opgesteld door de Nobelprijswinnende econoom Joseph Stiglitz, dat het belasten van de rijken een van de beste manieren is om een overgang naar een koolstofarme economie te financieren.
